Nobelprijs reuk
Bron: NRC redactie wetenschap
ROTTERDAM, 4 OKT. De Nobelprijs voor de geneeskunde is dit jaar voor geuronderzoekers. De Amerikanen Richard Axel (58) en Linda Buck (57) delen de prijs van ruim 1,1 miljoen euro voor onderzoek naar het geurcentrum in de hersenen en hun ontdekking van de ruim 1.000 genen die het mogelijk maken dat de mens ongeveer 10.000 geuren kan onderscheiden.
Linda Buck studeerde psychologie en microbiologie en is nu hoogleraar neurobiologie aan Fred Hutchinson Cancer Research Center in Seattle. Richard Axel is hoogleraar aan Colombia University in New York. Het prijswinnende werk publiceerden ze in de jaren negentig, na een aantal jaren samen aan Colombia University te hebben gewerkt. Buck vertrok in 1991 naar Harvard.
Geuren detecteren we met cellen in het slijmvlies bovenin de neusholte. Iedere geurcel bevat één type geurreceptoren. Dat zijn eiwitten waar opgesnoven moleculen al of niet goed aan binden. De sterkte van de binding bepaalt de grootte van een elektrisch signaal dat uiteindelijk in het geurcentrum in de hersenen terechtkomt. Een geurervaring wordt bepaald door patronen van signalen van het duizendtal geurreceptoren, waardoor we ongeveer 10.000 geuren kunnen onderscheiden. Axel en Buck ontdekten de familie van aan elkaar verwante genen die de erfelijke code bevatten voor de geurreceptoren. Ze ontdekten ook dat iedere geurcel maar één type geurreceptor bevat. En ze ontrafelden de organisatie van het belangrijkste geurcentrum in de hersenen.
Het werk van Axel en Buck staat aan de basis van gedetailleerde kennis over de rol van geur bij seksuele aantrekking, sociale interacties en het terugroepen van herinneringen; het is niet van belang voor de parfumindustrie.
Hoewel bij mensen het geurvermogen veel minder ontwikkeld is dan bij andere zoogdieren, zijn geurherinneringen erg sterk. Bij de mens kan een bepaalde geur plotseling sterke herinneringen aan gebeurtenissen van jaren geleden oproepen.
4 oktober 2004
|
|
|